2019 ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ရောဂါ စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့သည့်အချိန်မှစ၍ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ လူသန်းပေါင်းများစွာထံ ကူးစက်ပျံ့နှံ့ခဲ့သည်။ဒီကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါလို့ပြောရမှာပဲ။ပြင်းထန်စူးရှသောအသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာရောဂါလက္ခဏာ coronavirus 2 (SARS-CoV-2)ယနေ့ခေတ်၏ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေး အကျပ်အတည်းများနှင့် ပတ်သက်သော ဆွဲဆောင်မှုအရှိဆုံးနှင့် ပတ်သက်သည့်အရာများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ ကမ္ဘာကြီးကို ကြီးမားသော ခြိမ်းခြောက်မှုများနှင့် လူ့ဘဝ၏ ကဏ္ဍအားလုံးကို ထိခိုက်စေပါသည်။[1]
ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်များသည် လူ၊ လင်းနို့များ၊ ကုလားအုတ်များနှင့် တိရစ္ဆာန်များနှင့် အဖော်တိရစ္ဆာန်များအပါအဝင် ကျယ်ပြန့်သောအိမ်ရှင်များဖြစ်သည့် Coronaviridae မိသားစုတွင် အပြုသဘောဆောင်သော၊ သောင်တင်တစ်ခုတည်းသော RNA ဗိုင်းရပ်စ်များကို ထုပ်ပိုးထားသည်။ 1 ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်များကို ပရိုတိန်းအစီအစဥ်ကွဲပြားမှုများအပေါ်အခြေခံ၍ အမျိုးအစား လေးမျိုးခွဲထားသော Orthocoronavirinae ၏ မိသားစုခွဲတွင် အမျိုးအစားခွဲခြားထားသည်- a-coronavirus, b-coronavirus, g-coronavirus, and d-coronavirus.a-coronaviruses နှင့် b-coronaviruses များသည် နို့တိုက်သတ္တဝါများကိုသာ ကူးစက်နိုင်သော်လည်း g-coronaviruses နှင့် d-coronaviruses များသည် ငှက်များကိုသာ အဓိကကူးစက်သော်လည်း ၎င်းတို့ထဲမှ အချို့သည် နို့တိုက်သတ္တဝါများကို ကူးစက်နိုင်သည်။HCoV-229E၊
oV-OC43၊ HCoV-NL63၊ HCoV-HKU1၊ SARSCoV၊ MERS-CoV နှင့် SARS-CoV-2 တို့သည် လူကိုကူးစက်နိုင်သော ကိုရိုနာဗိုင်းရပ် ခုနစ်မျိုးဖြစ်သည်။၎င်းတို့အနက် SARSCoV နှင့် MERS-CoV တို့သည် 2002 နှင့် 2012 ခုနှစ်များတွင် လူသားများတွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးများ အလွန်ပြင်းထန်ပါသည်။human coronavirus (HCoV)-229E, HCoV-NL63, HCoV-OC43, သို့မဟုတ် HCoV-HKU1 မျိုးကွဲများသည် သာမန်အအေးမိခြင်းကိုသာ ဖြစ်စေသော်လည်း၊ ပြင်းထန်စူးရှသော အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ရောဂါလက္ခဏာစု coronavirus 2 (SARS-CoV2) ၏ အကြောင်းရင်းခံ ကိုယ်စားလှယ် COVID-19 သည် 2019 နှစ်ကုန်ပိုင်း အစောပိုင်းတွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပြီး လူသေဆုံးမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည့် ဆန်းသစ်သော b-coronavirus အမျိုးအစားဖြစ်သည်။၏အဓိကလက္ခဏာများCOVID 19SARS-CoV နှင့် MERS-CoV တို့နှင့် ဆင်တူသည်- အဖျားတက်ခြင်း၊ ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း၊ ချောင်းခြောက်ဆိုးခြင်း၊ ရင်ဘတ်အပေါ်ပိုင်းနာခြင်း၊ တစ်ခါတစ်ရံ ဝမ်းလျှောခြင်းနှင့် အသက်ရှူကျပ်ခြင်း။အတိတ်နှင့်မတူကိုရိုနာဗိုင်းရပ် (CoV) ကူးစက်မှုလျင်မြန်သော ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ပျံ့နှံ့မှု၊ ကူးစက်မှုနှုန်း မြင့်မားမှု၊ ပေါက်ဖွားချိန် ကြာမြင့်မှု၊ ရောဂါလက္ခဏာမပြသော ရောဂါပိုးများ ပိုမိုဖြစ်ပွားမှုနှင့် SARS-CoV-2 ၏ ရောဂါပြင်းထန်မှုသည် ဗိုင်းရပ်စ် ခုခံအား ရှောင်လွှဲမှု မဟာဗျူဟာများနှင့် ပတ်သက်၍ လေးနက်သော အသိပညာ လိုအပ်ပါသည်။
အခြားလူသား Coronaviruses (SARS-CoV-2၊ MERS-CoV) ကဲ့သို့ပင် SARSCoV-2 တွင် 30 kb ဝန်းကျင်ရှိသော အပြုသဘောဆောင်သောအာရုံခံ RNA ဂျီနိုမ်တစ်ခုလည်း ပါရှိပါသည်။ပုံ 1 တွင်ပြထားသည့်အတိုင်း၊ ဗိုင်းရပ်စ် nucleocapsid (N) ပရိုတင်းများသည် ဂျီနိုမ်ကို ကြီးမားသော ribonucleoprotein (RNP) ရှုပ်ထွေးသောအဖြစ်သို့ စုစည်းကာ၊ ထို့နောက် lipids နှင့် ဗိုင်းရပ်စ်ပရိုတင်း S (spike), M (membrane) နှင့် E (စာအိတ်) တို့ဖြင့် ထုပ်ပိုးထားသည်။ဂျီနိုအာ၏ အဆုံး 50 တွင် ကြီးမားသော အဖွင့်စာဖတ်ဘောင်များ (ORFs) ၊ ORF1a နှင့် ORF1b ပါရှိပြီး ခိုအောင်းနေသော ဗိုင်းရပ်စ်ပရိုတိန်း NSP3 နှင့် NSP5 တို့မှ ဗိုင်းရပ်စ်ပွားခြင်းဆိုင်ရာ ကဏ္ဍပေါင်းစုံပါဝင်သော polypeptides pp1a နှင့် pp1b တို့ကို ကုဒ်လုပ်ထားသည့် polypeptides pp1a နှင့် pp1b papain-like protease domain နှင့် 3C-like protease domain အသီးသီးရှိသည်။9 ဂျီနိုအာ၏အဆုံး 30 သည် ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံပရိုတိန်းများနှင့် တွဲဖက်ပရိုတိန်းများဖြစ်ပြီး ORF3a၊ ORF6၊ ORF7a နှင့် ORF7b တို့သည် ဗိုင်းရပ်စ်ဆိုင်ရာဖွဲ့စည်းပုံဆိုင်ရာပရိုတိန်းများဖြစ်ကြောင်း သက်သေပြထားသည်။ ဗိုင်းရပ်စ်အမှုန်များဖွဲ့စည်းခြင်းနှင့် ORF3b နှင့် ORF6 လုပ်ဆောင်မှုတွင် interferon ဆန့်ကျင်ဘက်များအဖြစ်။အခြား b-coronaviruses များ နှင့် ဆက်တိုက်ဆင်တူမှုအပေါ် အခြေခံ၍ လက်ရှိမှတ်ချက်တွင် SARS-CoV-2 တွင် ဆက်စပ်ပရိုတိန်းခြောက်မျိုး (3a၊ 6၊ 7a၊ 7b၊ 8 နှင့် 10) တို့ ပါဝင်ပါသည်။သို့သော်၊ ဤ ORFs အားလုံးကို လက်တွေ့စမ်းသပ်အတည်ပြုခြင်းမရှိသေးပါ၊ နှင့် SARS-CoV-2 ၏ဆက်စပ်ပစ္စည်းဗီဇအရေအတွက်အတိအကျသည် ငြင်းခုံစရာအချက်တစ်ခုဖြစ်နေဆဲဖြစ်သည်။ထို့ကြောင့်၊ ဤကျစ်လျစ်သော ဂျီနိုမ်ကြောင့် မည်သည့် ဆက်စပ် ဗီဇများကို အမှန်တကယ် ဖော်ပြသည်ကို မရှင်းလင်းသေးပါ။
အလွန်အကဲဆတ်ပြီး တိကျသောစစ်ဆေးမှုများသည် COVID-19 လူနာများကို ခွဲခြားသတ်မှတ်ပြီး စီမံခန့်ခွဲရန်နှင့် ကူးစက်ဖြစ်ပွားမှုကိုကန့်သတ်ရန် ထိန်းချုပ်မှုအစီအမံများကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် အရေးကြီးပါသည်။Point-of-care (POC) မော်လီကျူးစစ်ဆေးမှုများသည် ဓာတ်ခွဲခန်းအခြေပြုရောဂါရှာဖွေရေးနည်းလမ်းများနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက အစောပိုင်းရှာဖွေတွေ့ရှိမှုနှင့် အတည်ပြုထားသော SARS-CoV-2 ရောဂါဖြစ်ပွားမှု ၂ ခုကို သီးခြားခွဲထားရန် အလားအလာရှိပြီး၊ ထို့ကြောင့် အိမ်ထောင်စုနှင့် အသိုင်းအဝိုင်းသို့ ကူးစက်မှုကို လျှော့ချနိုင်သည်။
[1]အရေးပေါ်ဌာနရှိ SARS-CoV-2 ရှာဖွေတွေ့ရှိခြင်း၏ လျင်မြန်သော ကုသမှုနှင့် လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုဆိုင်ရာ အကျိုးသက်ရောက်မှု
[2] အိမ်ရှင်နှင့် SARS-CoV-2 အကြား တိုက်ပွဲ- မွေးရာပါ ကိုယ်ခံစွမ်းအားနှင့် ဗိုင်းရပ်စ် ရှောင်ရန် ဗျူဟာများ
ပို့စ်အချိန်- မေ ၂၅-၂၀၂၂